‘‘กณฺหํ ธมฺมํ วิปฺปหาย, สุกฺกํ ภาเวถ ปณฺฑิโต;
โอกา อโนกมาคมฺม, วิเวเก ยตฺถ ทูรมํฯ
‘‘ตตฺราภิรติมิจฺเฉยฺย, หิตฺวา กาเม อกิญฺจโน;
ปริโยทเปยฺย อตฺตานํ, จิตฺตกฺเลเสหิ ปณฺฑิโตฯ
‘‘เยสํ สมฺโพธิยงฺเคสุ, สมฺมา จิตฺตํ สุภาวิตํ;
อาทานปฏินิสฺสคฺเค, อนุปาทาย เย รตา;
ขีณาสวา ชุติมนฺโต [ชุตีมนฺโต (สี.)], เต โลเก ปรินิพฺพุตา’’ติฯ ปญฺจมํ;
6. โอริมตีรสุตฺตํ
[118] ‘‘โอริมญฺจ, ภิกฺขเว, ตีรํ เทเสสฺสามิ ปาริมญฺจ ตีรํฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, โอริมํ ตีรํ, กตมญฺจ ปาริมํ ตีรํ? มิจฺฉาทิฏฺฐิ โอริมํ ตีรํ , สมฺมาทิฏฺฐิ ปาริมํ ตีรํ…เป.… มิจฺฉาวิมุตฺติ โอริมํ ตีรํ, สมฺมาวิมุตฺติ ปาริมํ ตีรํฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, โอริมํ ตีรํ, อิทํ ปาริมํ ตีรนฺติฯ
‘‘อปฺปกา เต มนุสฺเสสุ, เย ชนา ปารคามิโน;
อถายํ อิตรา ปชา, ตีรเมวานุธาวติฯ
‘‘เย จ โข สมฺมทกฺขาเต, ธมฺเม ธมฺมานุวตฺติโน;
เต ชนา ปารเมสฺสนฺติ, มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํฯ
‘‘กณฺหํ ธมฺมํ วิปฺปหาย, สุกฺกํ ภาเวถ ปณฺฑิโต;
โอกา อโนก มาคมฺม, วิเวเก ยตฺถ ทูรมํฯ
‘‘ตตฺราภิรติมิจฺเฉยฺย, หิตฺวา กาเม อกิญฺจโน;
ปริโยทเปยฺย อตฺตานํ, จิตฺตกฺเลเสหิ ปณฺฑิโตฯ
‘‘เยสํ สมฺโพธิยงฺเคสุ, สมฺมา จิตฺตํ สุภาวิตํ;
อาทานปฏินิสฺสคฺเค, อนุปาทาย เย รตา;
ขีณาสวา ชุติมนฺโต, เต โลเก ปรินิพฺพุตา’’ติฯ ฉฏฺฐํ;
7. ปฐมปจฺโจโรหณีสุตฺตํ
[119] เตน โข ปน สมเยน ชาณุสฺโสณิ [ชานุสฺโสนิ (ก. สี.), ชานุสฺโสณิ (ก. สี.), ชาณุโสณิ (ก.)] พฺราหฺมโณ ตทหุโปสเถ สีสํนฺหาโต [สีสํนหาโต (สี. ปี.), สีสนฺหาโต (สฺยา.)] นวํ โขมยุคํ นิวตฺโถ อลฺลกุสมุฏฺฐิํ อาทาย ภควโต อวิทูเร เอกมนฺตํ ฐิโต โหติฯ
อทฺทสา โข ภควา ชาณุสฺโสณิํ พฺราหฺมณํ ตทหุโปสเถ สีสํนฺหาตํ นวํ โขมยุคํ นิวตฺถํ อลฺลกุสมุฏฺฐิํ อาทาย เอกมนฺตํ ฐิตํฯ ทิสฺวาน ชาณุสฺโสณิํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ – ‘‘กิํ นุ ตฺวํ, พฺราหฺมณ, ตทหุโปสเถ สีสํนฺหาโต นวํ โขมยุคํ นิวตฺโถ อลฺลกุสมุฏฺฐิํ อาทาย เอกมนฺตํ ฐิโต ? กิํ นฺวชฺช [กิํ นุ อชฺช (สฺยา.), กิํ นุ โข อชฺช (ปี.), กิํ นุ ขฺวชฺช (ก.)] พฺราหฺมณกุลสฺสา’’ติ [พฺราหฺมณ พฺรหฺมกุสลสฺสาติ (ก.)]? ‘‘ปจฺโจโรหณี, โภ โคตม, อชฺช พฺราหฺมณกุลสฺสา’’ติ [พฺรหฺมกุสลสฺสาติ (ก.)]ฯ
‘‘ยถา กถํ ปน, พฺราหฺมณ, พฺราหฺมณานํ ปจฺโจโรหณี โหตี’’ติ? ‘‘อิธ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา ตทหุโปสเถ สีสํนฺหาตา นวํ โขมยุคํ นิวตฺถา อลฺเลน โคมเยน ปถวิํ โอปุญฺชิตฺวา หริเตหิ กุเสหิ ปตฺถริตฺวา [ปวิตฺถาเรตฺวา (ก.)] อนฺตรา จ เวลํ อนฺตรา จ อคฺยาคารํ เสยฺยํ กปฺเปนฺติฯ เต ตํ รตฺติํ ติกฺขตฺตุํ ปจฺจุฏฺฐาย ปญฺชลิกา อคฺคิํ นมสฺสนฺติ – ‘ปจฺโจโรหาม ภวนฺตํ, ปจฺโจโรหาม ภวนฺต’นฺติฯ พหุเกน จ สปฺปิเตลนวนีเตน อคฺคิํ สนฺตปฺเปนฺติฯ ตสฺสา จ รตฺติยา อจฺจเยน ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน พฺราหฺมเณ สนฺตปฺเปนฺติฯ เอวํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณานํ ปจฺโจโรหณี โหตี’’ติฯ
‘‘อญฺญถา โข, พฺราหฺมณ, พฺราหฺมณานํ ปจฺโจโรหณี โหติ, อญฺญถา จ ปน อริยสฺส วินเย ปจฺโจโรหณี โหตี’’ติฯ ‘‘ยถา กถํ ปน, โภ โคตม, อริยสฺส วินเย ปจฺโจโรหณี โหติ? สาธุ เม ภวํ โคตโม ตถา ธมฺมํ เทเสตุ ยถา อริยสฺส วินเย ปจฺโจโรหณี โหตี’’ติฯ